Η καταγραμμένη ιστορία της Ζακύνθου ξεκινά από την Παλαιολιθική και Νεολιθική Εποχή, από τις οποίες βρέθηκαν κατάλοιπα στην παραλία Λαγανά. Τα ευρήματα αποτελούνταν από απολιθωμένα οστά της Παλαιολιθικής.
Σύμφωνα με τον Όμηρο, το όνομα της Ζακύνθου προέρχεται από τον πρώτο εποικιστή της, τον Ζάκυνθο, γιο του βασιλιά της Τροίας Δαρδανού, που έφτασε στο νησί γύρω στο 1600 με 1500 π.Χ.
Σύμφωνα με άλλες ιστορικές πηγές, το όνομα του νησιού προέρχεται ετυμολογικά από τις λέξεις Ζα και Κύνθος, που σημαίνει λόφος, και συμφωνεί με το ορεινό ανάγλυφο της Ζακύνθου. Η λέξη Κύνθος ήταν πολύ συνηθισμένη στην αρχαιότητα, έτσι είχε ονομαστεί και ο ιερός λόφος της Δήλου. Από εδώ βγήκε και το γυναικείο όνομα Κύνθια, συνηθισμένο στην αρχαιότητα.
Άλλη αποικία του Ζάκυνθου ήταν και οι Κυδωνίες στην Κρήτη. Επιπλέον ίδρυσε και την αποικία της Φωκίδας, σε συνεργασία με τους Φωκαείς. Αργότερα η Ζάκυνθος κυριεύτηκε από από τον βασιλιά της Κεφαλονιάς, τον Αρκίσιο, και τελικά επανακαταλήφθηκε από τον Οδυσσέα, γιο του Λαέρτη, το βασιλιά της Ιθάκης. Υπό τη δική του αρχηγία η Ζάκυνθος συμμετείχε στον Τρωικό Πόλεμο (δες και εισαγωγή, «κατάλογος των πλοίων» από την μετάφραση της Οδύσσειας του Πάλλη). Με τον γυρισμό του Οδυσσέα στην Ιθάκη συνάφθηκε, με τη μεσολάβηση του Νεοπτόλεμου, συνθήκη που εξασφάλιζε αυτονομία και δημοκρατική διακυβέρνηση στο νησί. Η συνθήκη ήταν η πρώτη στο είδος της σε όλη την αρχαιότητα. Αυτή η περίοδος κράτησε για περίπου 650 χρόνια. Τον 6ο αιώνα π.Χ. κόπηκαν ασημένια νομίσματα που εικόνιζαν τον Τρίποδα Απόλλωνα.
Η Ζάκυνθος έμεινε ουδέτερη κατά τους Περσικούς Πολέμους, μέχρι την Μάχη των Πλαταιών, οπότε βοήθησε να διώξουν οι Έλληνες τους Πέρσες πίσω στην Περσία, σε συμμαχία με τους Λακεδαιμόνιους. Το 455 π.Χ. συμμάχησαν με τους Αθηναίους και, κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, η Ζάκυνθος και η Κέρκυρα ήλθαν αντιμέτωποι με τους Κορινθίους. Μετά την καταστροφή του Αθηναϊκού στόλου στη Σικελία, η Ζάκυνθος καταλήφθηκε από τους Λακεδαιμόνιους που επέβαλαν ολιγαρχικό πολίτευμα. Αργότερα, όμως, οι κάτοικοι του νησιού επαναστάτησαν και επανέφεραν το δημοκρατικό πολίτευμα.
Πιστεύεται πως τα πρόσωπα που πρωτοδίδαξαν στους Ζακυνθινούς τις αρχές της Χριστιανικής θρησκείας ήταν η Μαρία η Μαγδαληνή και η Μαρία του Κλωπά, στο πέρασμά τους από το νησί πηγαίνοντας για τη Ρώμη. Το όνομα του χωριού Μαρίες προβάλλεται ως απόδειξη του γεγονότος. Το προαναφερθέν γεγονός γιορτάζεται μέχρι σήμερα στο χωριό κάθε χρόνο με μεγάλη γιορτή.
Κατά τους Βυζαντινούς Χρόνους ο Μέγας Κωνσταντίνος ενέταξε την Ζάκυνθο στην επαρχία της Ιλλυρίας. Ήταν η εποχή που η Ζάκυνθος υπέφερε από πειρατικές επιδρομές. Το νησί καταστράφηκε επανειλημμένα από τους κουρσάρους, μια και βρισκόταν πάνω στο δρόμο τους, σε στρατηγικό σημείο που ένωνε τη Δύση με την Ανατολή, μέχρι που τελικά καταλήφθηκε απί τους Ενετούς το 1804.
Από το τέλος του 12ου αιώνα μέχρι και το 1357 το νησί ήταν κάτω από Γαλλική κατοχή. Το 1357 εγκαταστάθηκε στο νησί η δυναστεία Ντε Τόλι. Οι Ντε Τόλι συνέβαλαν στο να δημιουργθεί στο νησί η διοικητική και οικονομική οργάνωση που οδήγησαν στην ανάπτυξη της Ζακύνθου μέχρι την εποχή της Οθωμανικής επίθεσης. Τότε το νησί λαφυραγωγήθηκε και οι κάτοικοί του εξορίστηκαν στην Πελοπόννησο. Πέντε χρόνια αργότερα, το 1485, το νησί καταλήφθηκε από τους Ενετούς που πρόσφεραν στους εξορισμένους κατοίκους του χωράφια και σπίτια για να επανέλθουν (κάποιοι έπρεπε να δουλεύουν ώστε οι ευγενείς να ... κάθονται!). Τα ονόματα των Ενετών ευγενών καταγράφτηκαν στο Λίμπρο ντ’ Όρο της Ζακύνθου. Το νησί αναπτύχθηκε, απέκτησε μεγάλο σχετικά πληθυσμό και αναδιοργανώθηκε. Η πόλη ξανακτίσθηκε με εντυπωσιακό αρχιτεκτονικό στιλ και ονομάστηκε Φλωρεντία της Ελλάδας. Όμως, ο διαχωρισμός των κατοίκων σε τάξεις, τους Ευγενείς, τους Αστούς και τους Ποπολάρους, οδήγησε σε εκμετάλλευση των Ποπολάρων από τους Ευγενείς. Οι ποπολάροι επαναστάτησαν ενάντια στους ευγενείς από το 1628 μέχρι το 1632, μια επανάσταση που έμεινε στην ιστορία με το όνομα «Το Ρεμπελιό των Ποπολάρων»
Στο μεταξύ, η υπόλοιπη Ελλάδα ήταν κάτω από Τουρκική κατοχή. Η Φιλική Εταιρεία, η γνωστή μυστική οργάνωση για την προετοιμασία της εθνικοαπελευθερωτικής εξέγερσης, είχε το στρατηγείο της στην Ζάκυνθο.
Το 1851 ένα μέλος της Κυβέρνησης, ο Ιωάννης Τυπάλδος Καπελάτος, πρότεινε την Ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα. Οι Βρεταννοί αντέδρασαν βίαια και οι ντόπιοι, κάτω από την αρχηγία του Κωνσταντίνου Λομβάρδου, έκαναν έναν αιματηρό αγώνα για την Ένωση με μια πατρίδα που είχε μόλις αποκτήσει μια όχι και τόσο σταθερή ανεξαρτησία. Στις 21 Μαΐου του 1864 η ελληνική σημαία σηκώθηκε στο νησί για να καλωσορίσει τον Ελληνικό στρατό.
Κατά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, η Ζάκυνθος καταλήφθηκε από τους Ιταλούς και τους Γερμανούς, μέχρι την απελευθέρωσή της στις 12 Σεπτεμβρίου του 1944.
Ο μεγάλος σεισμός του 1953 κατέστρεψε τα περισσότερα από τα μνημεία της Πολιτιστικής Εξέλιξης και της Ιστορίας του νησιού. Τα λίγα που σώθηκαν δίνουν μία αμυδρή μόνο εικόνα του ένδοξου παρελθόντος του.
Το Ιόνιο πέλαγος, η θαλάσσια περιοχή που έχει την τύχη να κλείνει στις υγρές αγκαλιές της τα πιο όμορφα νησιά της Ελλάδας, καλύπτει την δυτική πλευρά της Βαλκανικής χερσονήσου και φυσικά αποτελεί ένα μέρος της Μεσογείου.
Απλώνεται από τις δυτικές ακτές της Ελλάδας, βρέχει τις ακτές της Καλαβρίας, της Απουλίας, της Σικελίας και φτάνει μέχρι τον πορθμό του Οτράντο. Κι ακόμη ενώνεται με το δυτικό τμήμα του Κρητικού πελάγους και την Μεσόγειο.
Στην πλευρά της ηπειρωτικής Ελλάδας βρίσκεται το σύμπλεγμα των Εφτανήσων που στο σύνολό τους, μαζί με άλλα μικρά νησιά, ξεπερνούν τα είκοσι.
Χαρακτηριστικό είναι ότι στο Ιόνιο πέλαγος και μάλιστα στην περιοχή της Λευκάδας βρίσκεται το μεγαλύτερο θαλάσσιο βάθος της Μεσογείου। Κι’ ακόμη το Ιόνιο πέλαγος είναι η πιο σεισμογενής περιοχή του κόσμου καθώς βρίσκεται στο σημείο όπου συγκλίνουν οι τρεις τεκτονικές πλάκες। Η Ευρασιατική, η Αφρικανική και η Απουλιανή.
Το Ιόνιο πέλαγος δεν έχει κάποια ιδιαίτερη ιστορία, όμως αποτελεί ένα σπουδαίο στρατιωτικό σημείο, αφού όποιος το κατέχει μπορεί να ελέγχει την επικοινωνία με το Αδριατικό πέλαγος και την κυρίως Μεσόγειο. Σ’ αυτό άλλωστε οφείλεται η μεγάλη μάχη για την κυριαρχία της περιοχής μεταξύ Αγγλίας, Γερμανίας, Ιταλίας κατά τη διάρκεια του Β! Παγκοσμίου πολέμου.
Οι πρώτες ονομασίες του Ιονίου πελάγους που συναντάμε στο βάθος του χρόνου είναι Κόλπος της Ρέας και Κρόνιο Κάλλος। Η ονομασία Ιόνιο δόθηκε για πρώτη φορά κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας। Υπάρχει η εκδοχή το όνομα να προέρχεται από τους Χάονες φυλή που κατοικούσε στα παράλια της Ηπείρου. Κατ’ άλλους μπορεί η ονομασία να προέρχεται από τους Ίωνες που χάθηκαν κατά τις μετακινήσεις τους στην περιοχή του Ιονίου. Όμως η πλέον επικρατέστερη εκδοχή για την προέλευση της ονομασίας του Ιονίου πελάγους χαρακτηρίζεται αυτή της Ιούς, κόρης του Ίναρχου, γενάρχη των Αργείων. .
Η Ιώ ήταν η κορυφαία ιέρεια της Θεάς Ήρας στο αρχαίο Ηραίον, που βρισκόταν μεταξύ Μυκηνών και Τύρινθας। Ο Δίας, ο σκανταλιάρης, αυτός ο μεγάλος ερωτιάρης Θεός του Ολύμπου, ερωτεύθηκε την Ιώ παράφορα. Όταν η χιλιοαπατημένη Ήρα το πληροφορήθηκε την μεταμόρφωσε σε άσπρη αγελάδα. Αργότερα η Ήρα απαίτησε από τον Δία να της φέρει την άσπρη αγελάδα, .την οποία παρέδωσε στον Πανόπτη Άργο με τα εκατό μάτια σε όλο του το σώμα, να την φυλάει. Ο Δίας όμως που δεν μπορούσε να γιατρευτεί από τον πόθο του για την Ιώ κατέφυγε στον Ερμή ζητώντας του να τον βοηθήσει. Φυσικά ο Ερμής δεν ήταν δυνατόν να χαλάσει το χατίρι του Δία. Έτσι πλησίασε τον Πανόπτη Άργο και άρχισε να παίζει τη λύρα του. Οι μελωδικοί σκοποί της λύρας του Ερμή είχαν σαν αποτέλεσμα ο Πανόπτης Άργος να αποκοιμηθεί. Τότε ο Ερμής άρπαξε μια μεγάλη πέτρα και τον σκότωσε και πήρε την αγελάδα και την παρέδωσε στον Δία. Μόλις το πληροφορήθηκε η Ήρα έγινε έξω φρενών και για να την ξεφορτωθεί έστειλε τον «οίστρο» (αλογόμυγα) που την τσιμπούσε ασταμάτητα υποχρεώνοντάς την να περιπλανιέται σε πολλές ξένες χώρες.
.
Η περιπλανώμενη Ιώ πέρασε από το Ιόνιο πέλαγος στο οποίο έδωσε το όνομά της. Στη συνέχεια πέρασε στην Ήπειρο, μετά στην Ιλλυρία και περνώντας από τα βουνά του Καυκάσου έφτασε στη Θράκη και τον Βόσπορο. Ο οίστρος δεν την άφηνε σε ησυχία και προχωρώντας πέρασε στη Σκυθία, στη Χειμερία και άλλες ασιατικές χώρες για να καταλήξει στην Αίγυπτο.
Εκεί ο Δίας, αγιάτρευτος από τον πόθο του, την επανέφερε στην πραγματική της μορφή και από τους έρωτές του μαζί της γεννήθηκε ένα παιδάκι μαύρο. Πως έγινε αυτό δεν μας διευκρινίζει η Μυθολογία. Ίσως να επέδρασε το αφρικανικό περιβάλλον.
Από αυτές τις ατέλειωτες περιπλανήσεις της Ιούς οι αρχαίοι τραγικοί ποιητές άντλησαν πολλά από τα θέματά τους.
Αυτή λοιπόν, είναι η πιθανότερη εκδοχή για την ονομασία του Ιονίου πελάγους την οποία μας δίνει η μυθολογία μας।
Ο φάρος αυτός κατασκευάστηκε το 1861. Το ύψος του πύργου του ειναι 6,5 μέτρα και τό εστιακό του ύψος είναι 17 μέτρα.Η πρόσβαση στον φάρο είναι εύκολη αφού βρίσκεται πάνω στα τείχη του κάστρου της Αγίας Μαύρας στην άκρη της γέφυρας του καναλιού της Λευκάδας.
Ο φάρος βρίσκεται στην είσοδο του νησιού όπου δεσπόζει το κάστρο της Αγίας Μαύρας σαν σιωπηλός φρουρός και μάρτυρας άλλων εποχών. Το κάστρο κάποτε αγκάλιαζε την πόλη και έκοβε τον δρόμο σε εχθρούς και πειρατές. Χτίστηκε γύρω στο 1300 από τον Φράγκο ηγεμόνα Ιωάννη Ορσίνι όταν πήρε την Λευκάδα για προίκα στον γάμο του με την κόρη του Δεσπότη Ηπείρου Νικηφόρου Α΄. Είναι ένα από τα επιβλητικότερα κάστρα της εποχής του και αποτελεί πρότυπο οχυρωματικής τέχνης των μεσαιωνικών χρόνων. Το 1479 το κάστρο κατελήφθη από τους Τούρκους. Τότε χτίστηκε μιά μεγάλη τοξοτή γέφυρα με 360 καμάρες που διέσχιζε την λιμνοθάλασσα από την παραλία έως την θέση Καλκάνη, στηρίζοντας τους σωλήνες του Τουρκικού υδραγωγείου που έφερνε νερό στο κάστρο. Το έργο αυτό χαρακτήριζε όλη τη περιοχή , καταστράφηκε όμως από τους σεισμούς. Κάποια ίχνη σώζονται μέσα στην λιμνοθάλασσα.
Το πέρασμα των κατακτητών άφησε ανεξίτηλα τα ίχνη τους στο κάστρο , που αντιστάθηκε με σθένος ακόμα και στους ισχυρούς σεισμούς. Ο πέτρινος φάρος του περασμένου αιώνα (1861) καθώς και η εκκλησία της Αγίας Μαύρας που βρίσκεται μέσα στο κάστρο διασώζονται πλήρως. Σήμερα δέχεται προσεκτικές εργασίες αποκατάστασης για να αποκτήσει την αρχική του εικόνα και να αξιοποιηθεί.
To ακρωτήριο Μαλέας βρίσκεται στο νοτιότερο άκρο της Πελοποννήσου και λογχίζει τη Μεσόγειο.O πέτρινος φάρος του κατασκευάστηκε το 1883 με ύψος πύργου 15 μέτρα και εστιακό ύψος 40 μέτρα. Το όνομα του ομώνυμου ακρωτηρίου κατά τον Κούρτιο είναι Φοινικικό,για τον δε Στράβωνα(Μαλέαν η Μαλέαι ήν υιός Πελασγού). Στις μέρες μας είναι γνωστός κι ως καβο-Μαλιάς ή Ξυλοχάφτης επειδή πολλά πλοία βυθίστηκαν πλησίον του κάβου.
Ο διάπλους του Μαλέα εγκυμονούσε πολλούς κινδύνους ώστε να έχει καταστεί ο εφιάλτης των ναυτιλομένων. Για τις φουρτούνες του ο Στράβων αναφέρει:"Μαλέαν δε κάμψας επιλάθου των οίκαδε",που σημαίνει σαν αποφασίσεις να περάσεις τον Μαλέαν ξέχασε πως έχεις οικογένεια.
Χαρακτηριστικό είναι ότι στο Ιόνιο πέλαγος και μάλιστα στην περιοχή της Λευκάδας βρίσκεται το μεγαλύτερο θαλάσσιο βάθος της Μεσογείου। Κι’ ακόμη το Ιόνιο πέλαγος είναι η πιο σεισμογενής περιοχή του κόσμου καθώς βρίσκεται στο σημείο όπου συγκλίνουν οι τρεις τεκτονικές πλάκες। Η Ευρασιατική, η Αφρικανική και η Απουλιανή.
Η Ιώ ήταν η κορυφαία ιέρεια της Θεάς Ήρας στο αρχαίο Ηραίον, που βρισκόταν μεταξύ Μυκηνών και Τύρινθας। Ο Δίας, ο σκανταλιάρης, αυτός ο μεγάλος ερωτιάρης Θεός του Ολύμπου, ερωτεύθηκε την Ιώ παράφορα. Όταν η χιλιοαπατημένη Ήρα το πληροφορήθηκε την μεταμόρφωσε σε άσπρη αγελάδα. Αργότερα η Ήρα απαίτησε από τον Δία να της φέρει την άσπρη αγελάδα, .την οποία παρέδωσε στον Πανόπτη Άργο με τα εκατό μάτια σε όλο του το σώμα, να την φυλάει. Ο Δίας όμως που δεν μπορούσε να γιατρευτεί από τον πόθο του για την Ιώ κατέφυγε στον Ερμή ζητώντας του να τον βοηθήσει. Φυσικά ο Ερμής δεν ήταν δυνατόν να χαλάσει το χατίρι του Δία. Έτσι πλησίασε τον Πανόπτη Άργο και άρχισε να παίζει τη λύρα του. Οι μελωδικοί σκοποί της λύρας του Ερμή είχαν σαν αποτέλεσμα ο Πανόπτης Άργος να αποκοιμηθεί. Τότε ο Ερμής άρπαξε μια μεγάλη πέτρα και τον σκότωσε και πήρε την αγελάδα και την παρέδωσε στον Δία. Μόλις το πληροφορήθηκε η Ήρα έγινε έξω φρενών και για να την ξεφορτωθεί έστειλε τον «οίστρο» (αλογόμυγα) που την τσιμπούσε ασταμάτητα υποχρεώνοντάς την να περιπλανιέται σε πολλές ξένες χώρες. 
Η περιπλανώμενη Ιώ πέρασε από το Ιόνιο πέλαγος στο οποίο έδωσε το όνομά της. Στη συνέχεια πέρασε στην Ήπειρο, μετά στην Ιλλυρία και περνώντας από τα βουνά του Καυκάσου έφτασε στη Θράκη και τον Βόσπορο. Ο οίστρος δεν την άφηνε σε ησυχία και προχωρώντας πέρασε στη Σκυθία, στη Χειμερία και άλλες ασιατικές χώρες για να καταλήξει στην Αίγυπτο.
.
