.ΝΑΥΑΓΙΑ ΠΑΤΡΑΪΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ

Ο Πατραϊκός Κόλπος υπήρξε εμπορικός δρόμος από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Χιλιάδες πλοία τον διέσχισαν, αλλά επίσης πολυάριθμα πολεμικά αναμετρήθηκαν σε σκληρές ναυμαχίες που έμειναν στην ιστορία.

Στη διάρκεια των αιώνων συνέβησαν πολλά σημαντικά -και ίσως σε ελάχιστους γνωστά- γεγονότα σταθμοί στην ιστορία: Πελοποννησιακός πόλεμος, Ναυμαχία της Ναυπάκτου, ναυμαχίες την εποχή της Ελληνικής επανάστασης, Α' και Β' Παγκόσμιος πόλεμος. Όλα αυτά τα γεγονότα άφησαν το στίγμα τους και μάλιστα έντονα στο βυθό του Πατραϊκού.

Τα ναυάγια δεν είναι σκουπίδια της θάλασσας, αλλά μέρος της ιστορίας. Τα περισσότερα από αυτά μένουν ξεχασμένα στον αθέατο κόσμο του βυθού, έχοντας την «ιδιότητα» να παγώνουν το χρόνο στη στιγμή της ατυχούς δημιουργίας τους.
Στον Πατραϊκό έλαβε χώρα η μεγαλύτερη ναυμαχία όλων των εποχών, αυτή της Ναυπάκτου (Lepanto) και ελάχιστα έχουν γίνει όσον αφορά στην έρευνα γα τα απομεινάρια της. Η εποχή βέβαια αυτή, (όπως και οτιδήποτε πριν το 1900) ανήκει στη δικαιοδοσία της αρχαιολογικής υπηρεσίας.
Αν και τα ξύλινα ναυάγια των πλοίων της εποχής των ιστίων έχουν διαλυθεί από την επίδραση βακτηρίων, οι ερευνητές βρίσκουν στην περιοχή σε ικανοποιητική κατάσταση σιδερένια ατμόπλοια των αρχών του 20ού αιώνα. Όμως κι αυτά διαβρώνονται σιγά σιγά και καταρρέουν. Όσο όμως υπάρχουν στο βυθό, μπορούν να μας πουν πολλά.
Στον Πατραϊκό κόλπο υπάρχουν σημαντικότατα ναυάγια όπως του τορπιλοβόλου Chamois που βρίσκεται διατηρημένο σε εξαιρετική κατάσταση ανοιχτά του ακρωτηρίου Πάπας, ένα πλοίο-μουσείο, που βυθίστηκε το 1904 και του επίτακτου Γερμανικού φορτηγού Marguerite στην είσοδο του Πατραϊκού που μετέφερε Ιταλούς αιχμαλώτους της μεραρχίας Acqui στο οποίο χάθηκαν 544 άτομα.
Υπάρχουν ναυάγια από τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο όπως το πανέμορφο ναυάγιο του μεγάλου Ολλανδικού εμπορικού πλοίου Mars (που φέρει και οπλισμό)
Ένα από τα μεγαλύτερα κεφάλαια της ιστορίας μας όμως κινδυνεύει. 0 Πατραϊκός με τον επίπεδο πυθμένα του διευκολύνει τις μηχανότρατες που με τις βαριές μεταλλικές «πόρτες» τους σαρώνουν το βυθό και καταστρέφουν τα ναυάγια. Ακόμα και όσα αεροπλάνα κατέπεσαν στον εδώ κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου πολέμου, παρασύρθηκαν από τις μηχανότρατες έως ότου διαλύθηκαν.
Η ενασχόληση με την κατάδυση-και ειδικότερα τη ναυαγιοκατάδυση-του συγγραφέα - ερευνητή Γιώργου Καρέλα σύντομα τον έκανε να ασχοληθεί ενεργά με την ιστορία της περιοχής και ιδιαίτερα τη ναυτική. Στο πλαίσιο της παρούσας έρευνας έγινε γνώστης ιστοριών και γεγονότων παντελώς άγνωστων στο ευρύ κοινό. Άλλες τις διηγήθηκαν οι ντόπιοι, άλλες ανασύρθηκαν από το Διαδίκτυο, άλλες προέκυψαν από συνεντεύξεις και μαρτυρίες επιζώντων ή συγγενών τους και άλλες μέσα από τα ίδια τα ναυάγια...
Σκοπός της έκδοσης αυτής δεν είναι να περιγράψει την ιστορία του Πατραϊκού κόλπου —αυτό άλλωστε έχει γίνει από αρκετούς και ικανούς ιστορικούς- αλλά ξεκινώντας από τα ναυάγια και τα ευρήματα στο βυθό να αναβιώσει τα ιστορικά γεγονότα, να αναδείξει τα πρόσωπα που βρίσκονταν και έδρασαν εκεί, και να συμπληρώσει το «παζλ» της ελληνικής και ευρωπαϊκής ιστορίας.
Μέσα της, θα περιγραφεί αναλυτικά (με σχέδια, χάρτες, έγγραφα και φωτογραφίες) η ιστορία δεκαπέντε γνωστών και άγνωστων ναυαγίων της περιοχής. Για όσα από αυτά η έρευνα εμπίπτει στην αρμοδιότητα της αρχαιολογικής υπηρεσίας, περιγράφονται περιληπτικά τα ιστορικά γεγονότα, -πώς ήταν τότε τα πλοία, ποιοι οι αντίπαλοι, κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία, κάποια πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν αλλά και κάποιες άγνωστες ιστορίες. Άλλωστε τα ευρήματα στον Πατραϊκό από αυτή την εποχή είναι ελάχιστα.
Για τα πιο πρόσφατα ναυάγια που έχει γίνει επιτόπια έρευνα, θα παρατεθεί πλούσιο φωτογραφικό υλικό από τις καταδύσεις, αλλά και ντοκουμέντα από το πλοίο πριν τη βύθιση του, προϊόν πολυετούς και επίπονης μελέτης.
Η κατάταξη του υλικού θα είναι χρονολογική, ξεκινώντας από τη μορφολογία και τις ιδιαιτερότητες του Πατραϊκού Κόλπου, και συνεχίζοντας με τα ιστορικά ναυτικά γεγονότα από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας.
Το Επιστημονικό Πάρκο Πατρών λοιπόν, είναι σε θέση να συμβάλλει ενεργά στη διάσωση τής -όχι μόνο— τοπικής ιστορίας, μέσα από ένα θέμα ζωντανό και έξω από την απλή, στείρα παράθεση των γεγονότων. Παράλληλα, δίνει το «εναρκτήριο λάκτισμα» για την άντληση επιπλέον πληροφοριών που αναμένεται να συλλεχθούν από κάποιους αναγνώστες που έχουν επιπλέον στοιχεία να προσθέσουν.
Ο Πατραϊκός κόλπος λοιπόν περικλείει πολύ περισσότερη ιστορία από αυτή που νομίζουμε. Όσο τα μεγαλύτερα ιστορικά γεγονότα της Ελλάδας έχουν αφήσει τα σημάδια τους στο βυθό του, η ανάδειξη, η δημοσιότητα, η προστασία και η προβολή των αναπτυξιακών τους δυνατοτήτων γίνεται έργο ιδιαίτερης σημασίας για ένα φορέα - κλειδί του «γίγνεσθαι» της περιοχής.